Vitrine met de reismantel en hoed van Bernhard von Galen.

Na een afwezigheid vanwege de Coronapandemie werd er dit jaar weer een Dag van de Groninger Geschiedenis georganiseerd, uitgerekend in het jaar dat het 350-jarig jubileum van het Groningens Ontzet gevierd werd. Het beleg van Groningen door Bernhard von Galen, de bisschop van Münster was in 1672 en dat is dit jaar 350 jaar geleden. Ik ga graag naar de Dag van de Groninger Geschiedenis vanwege de lezingen. Sowieso ga ik graag naar lezingen in de Groninger Archieven. Een van de ‘highlights’ van deze dag was de kaart van Jannes Tideman uit 1672. Een enorme reproductie is te zien in een expositie in het Groninger Museum. P had aangegeven dat ze deze keer graag mee wilde en sowieso graag met één van de twee rondleidingen door de expositie in het Groninger Museum mee wilde maken. Normaliter begint de Dag van de Groninger Geschiedenis in de hal van de Groninger Archieven. Dit jaar deed de schrijver en historicus Luc Panhuysen de opening. P en ik zouden de opening missen omdat ik na de eerste rondleiding door het Groninger Museum nog graag naar een tweetal lezingen wilde.

De reproductie van de kaart van Jannes Tideman zoals die momenteel in het Groninger Museum hangt. De kaart vormt ook de basis voor een aparte website van de Groninger Archieven. Talloze verhalen uit de Archieven zijn te koppelen aan deze kaart en daarop ‘aanklikbaar’ gemaakt. U kunt naar de aan deze kaart gewijde website gaan door op de afbeelding te klikken (de link opent in een nieuw tabblad).

350 jaar Groningens Ontzet: Stad houdt stand
De cartograaf Jannes Tideman maakte kort na het Groningens Ontzet in 1672 een kaart van de verschillende  gebeurtenissen omtrent het beleg van Groningen door Bernhard von Galen, de bisschop van Münster. De oorspronkelijke kaart is in (zeer) slechte staat en wordt bewaard in de Groninger Archieven. Recent is er een zeer goede reproductie van de kaart gemaakt. Deze reproductie van 3,5 meter hoog en 13 meter lang is het sleutelstuk van de expositie ‘Stad houdt stand’.

Egbert van der Werff is historicus en werkt in het Groninger Museum. Hij was onze gids/verteller tijdens de rondleiding. Hier de tijdlijn van de gebeurtenissen in het rampjaar 1672. Het beleg van Groningen bleek maar een klein onderdeel van een veel groter plan te zijn…

Carl von Rabenhaupt was verantwoordelijk gemaakt voor de verdediging van de stad Groningen. Hij had betrekkelijk weinig tijd om een een uitgebreide verdediging te organiseren. Grote delen van de provincie werden geïnundeerd (onder water gezet). Dit is op de afbeelding links iets duidelijker te zien. De blauwe gedeelten zijn onder water gezet. de roodbruine delen zijn veengebieden die een doortocht voor een groot leger bemoeilijken. De rechter diagonale gele lijn is de Hondsrug met aan het noordelijke eind de stad Groningen. Het inunderen zorgde er dus voor dat Berhard von Galen alleen vanuit het zuiden op kon trekken naar de stad. De stad Groningen ligt aan het einde van de Hondsrug en zodoende wist men zeker dat de vijand vanaf Haren de stad zou gaan belegeren.

Twee kanonnen die dienst gedaan hebben bij het beleg van Groningen. Daaromheen een verzameling van de kogels die werden gebruikt om de stad mee te beschieten. Na het formaat te oordelen zou de kanonskogel uit onze eigen verzameling goed in deze collectie passen…

Een prachtige maquette geeft een beeld van het slagveld. Goed te zien is hoe de stad werd belegerd er hoe de verdedigingswerken er uit hebben gezien.
Historische documenten uit de Groninger Archieven op een prachtige manier gepresenteerd.
Deze twee voorwerpen trokken mijn aandacht. Links een stenen leeuw die oorspronkelijk bij het landhuis van Johannes Prott (de commandant van de vesting Bourtange) stond. Rechts de helm van Carl von Rabenhaupt, de commandant van de verdedigende troepen in de stad Groningen.

LEZING: De voortdurende jubel van 28 augustus 1672 in Groningen
Al sinds het Groningens Ontzet werd dit feit op 28 augustus gevierd (behalve als 28 augustus op een zondag valt; dan is de viering een dag eerder). Egge Knol (conservator van het Gronings Museum) gaf in een lezing een mooi overzicht van de viering van het Groningens Ontzet door de jaren en de eeuwen heen. Egge is in staat dit op een duidelijke en aansprekende manier neer te zetten. Zo verwonderde hij zich over het feit dat we tegenwoordig niet meer het Groningens Ontzet vieren, maar ‘Bommen Berend’. Maar dat was toch de bijnaam van degene die de stad belegerde? Hoe dan? Vieren we dan dat de stad werd aangevallen? Hardop verder mijmerend vroeg hij zich af wat deze redenatie over vijftig jaar (of zo) zou gaan betekenen voor de viering van 5 mei (Bevrijdingsdag)…

Bert Looper aan het begin van zijn lezing.

LEZING: Friesland en Groningen in het Rampjaar 1672: brothers in arms?
Bert Looper was van 2007 tot 2021 directeur van Tresoar, het Fries historisch en letterkundig centrum (de Friese tegenhanger van de Groninger Archieven) gaf een lezing over de periode van 1672~’73 en de relatie tussen de provincie Groningen en Friesland. De ontwikkelingen in beide provincies beïnvloeden elkaar over en weer. In hoeverre was er onderling overleg en coördinatie? De ‘Friese Landen’ strekten zich uit van het huidige Friesland tot en met het huidige Ost-Friesland (nu in Duitsland). In deze gebieden ontbrak het gezag van een hertog, graaf of koning en daardoor namen de ‘Friese Landen’ zelf de macht in handen. Echter de Groningers deden dat op een andere manier dan de Friezen. In hoeverre werkt deze periode door in de huidige tijd?

Scene uit de sterk ingekorte in geïmproviseerde voorstelling van WAARK: Carl von Rabenhaupt spreekt het aanwezige publiek toe. De rode jurk van een van de dames is er eentje uit haar eigen kledingkast. Haar middeleeuwse outfit was nog niet klaar…

VOORSTELLING: Staait n Bisschop veur Stad
Ik ben al meerdere jaren onder de indruk van de uitvoeringen van de Groninger toneelgroep WAARK. Momenteel wordt gewerkt een een stuk onder de titel ‘Staaint n bisschop veur Stad’. Hoewel men nog druk is met repeteren kregen we een ‘preview’ te zien van wat komen gaat. Zo is het kostuum van de dame met de rode jurk nog niet klaar en wordt er ook nog aan de decors gewerkt (los van het feit dar daar in de hal van de Groninger Archieven geen ruimte voor is). Er werd dus duchtig geïmproviseerd… Het voorproefje deed bij ons echter z’n werk. Wij hebben er enorm van genoten en hebben inmiddels kaartjes voor een uitvoering van dit stuk in de Groninger Stadsschouwburg (pas in mei 2023 trouwens). Waar gaat het stuk dan precies over? Ik vond op Facebook een mooie bondige samenvatting: Boele verbouwt samen met zijn vrouw Grytha groentes in Helpman, welk zij verkopen op de markten in de buurt. Door de komst van Bommen Berend moeten zij naar de stad vluchten, maar komen daar in geldnood. Ze besluiten de pot met geld (begraven onder een appelboom in Helpman) op te halen. Dit gaat echter niet zo makkelijk en als je het stuk gaat kijken zie je wat ze allemaal gaan doen om het geld terug te krijgen.

We hebben genoten van deze dag en de verschillende manieren waarop aandacht aan het Groningens Ontzet werd besteed. De expositie in het Groninger Museum is nog een maand lang te bezoeken en binnenkort beginnen de uitvoeringen van toneelgroep WAARK. Er is dus nog genoeg te beleven over dit onderwerp…

Onderaan de post is een blokje waar u een reactie achter kunt laten. Ik stel dat zeer op prijs! U wordt gevraagd om een mailadres. Dit mailadres wordt niet gepubliceerd, maar stelt mij – als beheerder van deze site – in staat om te reageren op uw reactie.