Hessel de Walle – Verzetsvrouw Esmée van Eeghen (biografie)
Gebonden, 240 bladzijden, Uitgeverij Wijdemeer, Dokkum (2025)

Van een kort leven en een lange weg naar eerherstel
In november 2019 schreef ik een post over een gedicht bij de Walfridusbrug over het Van Starkenborghkanaal in Groningen. Tijdens een avondrondje fietsen was mij een bord met daarop het gedicht opgevallen. Na een korte leespauze maakte de laatste regel van het 3e couplet van het gedicht mij erg nieuwsgierig. De regel ‘en de mooie spionne hier vermoord gevonden’ suggereerde dat hier eens een vrouw vermoord was gevonden. Wanneer en waarom werd mij niet duidelijk, ook niet na een avondje rondpluizen op Delpher. De post bleef gewoon meerdere jaren op Birdeyes staan zonder dat er iemand op reageerde om het mysterie op te lossen.

Ik vond op het Internet een foto van Esmée van Eeghen en heb deze foto met behulp van de online software van MyHeritage iets scherper gemaakt en ingekleurd.

Een paar weken geleden werd er opeens gereageerd op de post uit november 2019. Hessel de Walle meldde in de 3e  week van april ’25 dat ‘de mooie spionne betreft Esmée van Eeghen die hier op 7 september 1944 werd doodgeschoten. Op 11 april 2025 verscheen haar biografie’. Eén mysterie van meerdere jaren oud werd opgelost, maar een tweede en iets eenvoudiger op te lossen mysterie kwam er voor in de plaats. Die biografie (geschreven door dezelfde Hessel de Walle die op mijn post had gereageerd), daar wilde ik erg graag iets meer van weten. Even nazoeken op het Internet gaf de oplossing. Ik zou het pas verschenen boek kunnen bestellen en vervolgens een dag later bij de Bruna bij ons in het winkelcentrum op kunnen halen. Dat leek me een prima oplossing. Ik lees graag over lokale geschiedenis en nu had ik een mooie aanleiding om een nieuw boek aan te schaffen. De tekst op de achterkant van het boek zorgde er voor dat dit boek mee heb genomen om te lezen toen we tijdens onze Meivakantie een paar dagen naar Denekamp gingen.

Aan Esmée van Eeghen (1918-1944) zijn al veel artikelen en documentaires gewijd, met vaak een herhaling van zetten: het beeld van een ‘femme fatale’ en een mannenverslindster. een vrouw die niet alleen een verhouding gehad zou hebben met verzetsman Krijn van den Helm, maar hem ook verraden zou hebben. zo ontstond een kluwen van waarheid en verdichting over een jarenlang gewantrouwde en zelfs verguisde vrouw. Tachtig jaar na haar dood kreeg ze eerherstel. waarom moest dat zo lang duren? Die vraag is alleen te beantwoorden na een zorgvuldige analyse van haar korte leven en van de lange periode na haar dood. 

Daar in Denekamp heb ik het boek van Hessel de Walle in twee dagen uitgelezen, het is namelijk een boek dat je moeilijk weg legt als je er eenmaal in begonnen bent. Esmée van Eeghen kwam uit een gegoede familie en raakte op een gegeven moment betrokken bij het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Uiteindelijk werd ze door de Duitsers gearresteerd in Leeuwarden en vervolgens kwam ze in het Scholtenhuis aan de Grote Markt in Groningen terecht. Daar verblijft ze ongeveer een maand. Op die 7e september stappen Ernst Knorr en de gebroeders Piet en Carel Faber samen met twee gevangenen in een auto en rijden via de Oude en Nieuwe Ebbingestraat en de Bedumerweg naar Noorderhoogebrug, net buiten de stad. Vervolgens volgen ze het Van Starkenborghkanaal tot net voorbij de plek waar de Winsumerweg afbuigt naar het noordwesten stopt de auto. De beide gevangenen (Esmée van Eeghen en Luitje Kremer) moesten uitstappen en werden onmiddellijk na het uitstappen door Ernst Knorr en de broers Piet en Carel Faber doodgeschoten en vervolgens in het kanaal geworpen. Nadat de beide overledenen een paar dagen later gevonden zijn, blijkt Esmée door zeven kogels van drie verschillende kalibers geraakt te zijn, wat aannemelijk maakt dat waarschijnlijk Ernst Knorr, Piet Faber en zijn broer Carel Faber alle drie geschoten hebben.

Beide kinderen van mevrouw M.A. Schimmelpenninck van der Oye-van Lennep overleden tijdens de Tweede Wereldoorlog. De moeder plaatste in juni 1945 de in deze post afgebeelde advertentie.

De plek langs het Van Starkenborghkanaal waar dit drama zich destijds heeft afgespeeld – hierboven afgebeeld en ook op de foto bovenaan deze post – maakt deel uit van de route die ik naar mijn werk fiets als ik zin heb om een iets langere route te fietsen. Misschien is dat ook wel een reden waarom het boek op mij een behoorlijke indruk heeft achtergelaten. Daar, op die plek hebben twee mensen hun leven gegeven voor de vrijheid die we tegenwoordig vanzelfsprekend vinden. Voor mij zorgt het feit dat het het verhaal van Esmée van Eeghen ook geschiedenis ‘in de eigen buurt’ betreft er voor dat het boek van Hessel de Walle al meerdere weken lang mijn gedachten bezig houdt. Het boek is de weerslag van een grondige studie die de schrijver en vijf mede-onderzoekers hebben gedaan. Ik vind het een mooie prestatie om van al dat onderzoek een goed leesbaar boek te maken, een boek dat mij tot de laatste pagina bleef boeien! Het is en blijft wat mij betreft noodzakelijk dat boeken als deze geschreven en vooral gelezen worden. Van harte aanbevolen dus.

Onderaan de post is een blokje waar u een reactie achter kunt laten. Ik stel dat zeer op prijs! U wordt gevraagd om een mailadres. Dit mailadres wordt niet gepubliceerd, maar stelt mij – als beheerder van deze site – in staat om te reageren op uw reactie.