‘What have I become…’
Johnny Cash overleed in de nazomer van 2003. Ik herinner me een videoclip van de song ‘Hurt’ die waarschijnlijk kort voor zijn overlijden is gemaakt. Zowel de song als de videoclip maakten een behoorlijke indruk op me. Kort geleden las ik dat Johnny Cash in 2023 met 7 noteringen in de NPO Radio 2 Top 2000 stond, waarvan de song ‘Hurt’ met een 54ste plek het hoogst genoteerde nummer was. Ik ben iemand die veel met allerlei lijstjes werkt, maar dingen als jaarlijks naar de NPO Radio 2 Top 2000 luisteren gaan me iets te ver (maar ik realiseer me tegelijk dat veel mensen daar anders over denken). Maar dat deze song op de 54ste plek stond deed me goed. Net als het feit dat er nog zes andere songs van Johnny Cash in diezelfde NPO Radio 2 Top 2000 (editie 2023) stonden. Voor mij een reden om maar eens iets uitgebreider naar de achtergronden van de song ‘Hurt’ op zoek te gaan…

Het hoesje van het laatste singeltje dat uitgebracht werd voor het overlijden van Johnny Cash. Het eerste wat me opvalt is dat een ouderwets singeltje een A- en een B-kant had. Dit was een CD met twee songs aan de zelfde kant van de CD. Grappig dat oude gewoontes op een bepaalde manier ook in ‘nieuwere’ media weer terugkomen…

De laatste single die Johnny Cash bij leven uitbracht was het schrijnende ‘Hurt’. Het nummer was een cover van een track van de Amerikaanse rockband Nine Inch Nails. Trent Reznor schreef het nummer naar aanleiding van zijn eigen heroïneverslaving en de pijn die hij daarmee zichzelf en anderen toebracht. Zo’n persoonlijk verhaal door iemand anders laten vertolken? Reznor was niet meteen enthousiast toen hij de versie van Cash hoorde: ‘Ik wist waar ik was toen ik het schreef. Ik weet nog waar ik aan dacht toen ik het schreef. Ik weet hoe ik me voelde, dus toen ik zijn versie voor het eerste hoorde voelde het alsof iemand je vriendin kuste. Heel indringend’. Hij begon de versie van Cash echter te waarderen zodra hij de prachtige videoclip zag.

Met grijze slapen en een verweerd gezicht leek Cash in de nu legendarische videoclip (bekroond met een Grammy Award) terug te kijken op zijn roerige leven. Regisseur Mark Romanek had Johnny Cash gefilmd in zijn eigen huis in Nashville, omdat de zanger te zwak was om naar Los Angeles te komen: ‘In het begin van de clip zie je Johnny gitaarspelen in de woonkamer. Onverwachts kwam zijn vrouw June tijdens de opnames de trap af om ook even een kijkje te nemen. De blik op haar gezicht was zo complex: vol liefde en trots voor haar man. Ik vroeg haar of ik haar ook kon filmen en dat mocht’. Kort na de opnames overleed zijn vrouw June aan complicaties na een hartoperatie. Johnny Cash, in diepe rouw, overleed zelf 3 maanden later op 12 september 2003.

I hurt myself today to see if I still feel
I focus on the pain, the only thing that’s real

The needle tears a hole; the old familiar sting
Try to kill it all away. But I remember everything

What have I become? My sweetest friend
Everyone I know goes away in the end

And you could have it all; my empire of dirt
I will let you down. I will make you hurt

I wear this crown of thorns, upon my liar’s chair
Full of broken thoughts I cannot repair

Beneath the stains of time the feelings disappear
You are someone else, I’m still right here

What have I become? My sweetest friend
Everyone I know goes away in the end

And you could have it all; my empire of dirt
I will let you down. I will make you hurt

If I could start again a million miles away
I would keep myself, I would find a way

Ook op mij maakte de videoclip zoals regisseur Mark Romanek die voor ogen had destijds een behoorlijke indruk. Grappig is het dan om op verschillende plekken totaal verschillende verhalen over deze song en de bijbehorende videoclip te lezen op het moment dat je er wat meer over begint op te zoeken. Ik vond op een website een uitgebreide verklaring van deze song waarin geredeneerd werd vanuit de gedachte dat Johnny Cash een christen was.

Het lied ‘Hurt’ is origineel van Nine Inch Nails, een industriële rockband, en gaat over depressie en benoemt automutilatie. In de handen van Johnny Cash is het een heel ander lied geworden, wat vooral duidelijk wordt als je de officiële videoclip erbij bekijkt. Als een soort zwanenzang kijkt Cash in de video terug op zijn leven, wat een hele nieuwe betekenis geeft. Waarin misschien wel iemand anders de hoofdrol speelt dan Johnny Cash. Het lied is van Cash geworden. Hoe was dat? Ik kende het nummer wel. In de eerste instantie in de uitvoering van Nine Inch Nails. Ik vond het wel mooi, maar niet meer dan dat. Toen ik jaren later de versie van Cash hoorde, vond ik het wel mooi, maar was niet heel erg onder de indruk. Dat gebeurde pas toen ik de video erbij zag. Eigenlijk was mijn reactie hetzelfde als die van de schrijver van het nummer, Trent Reznor: ‘I pop the video in, and wow… Tears welling, silence, goose-bumps… Wow’. Ik was alleen en ik heb de video misschien wel tien keer opnieuw bekeken en beluisterd. En ik had nog steeds kippenvel… en soms zelfs een traan… Wat heeft Cash gedaan met dit lied, de clip? Wat is het dat het lied in combinatie met de clip mij zo raakt? Het lijkt wel een ander lied. Reznor zegt dan ook: ‘I just lost my girlfriend, because that song isn’t mine anymore…’. Terwijl Reznor leed aan een depressie en, naar eigen zeggen, het lied schreef om geestelijk gezond te blijven, krijgt Hurt een hele nieuwe dimensie in handen van Cash. Hij nam het op in 2002, de clip in 2003. Een paar maanden na deze opname overleed Cash’ vrouw en ruim een half jaar later Cash zelf. Met recht een zwanenzang te noemen. Daarnaast: Cash is een christen, en daar is ook iets van te merken in zijn interpretatie… Cash heeft meer gedaan met het lied. Tekstueel is er één ogenschijnlijk kleine wijziging gemaakt. In plaats van ‘Crown of shit’ zingt Cash ‘Crown of thorns’. Daarmee is er op eens een hele duidelijk verwijzing naar Jezus, en het lijden van Jezus (want Hij droeg de doornenkroon aan het kruis). Dit wordt benadrukt in de clip. Op het einde zien we steeds korte blikken op Jezus aan het kruis. Wat bedoelt Cash hier mee? De video blikt regelmatig terug op het leven van Cash. We zien een jongere Cash op het podium (‘you could have it all’), maar wat rest er van zijn carrière? We zien hem acteren in films. Een foto van een verloren geliefde, wordt niet geheel toevallig op het moment dat hij zingt ‘everyone I know, goes away, in the end’, in beeld gebracht. Een bijna lege ruimte met wat platen her en der (‘My empire of dirt’), een gouden plaat achter gebroken glas (‘I will let you down’). Cash in de gevangenis (‘I will make you hurt’). Als hij zingt: ‘I wear this crown of thorns upon my liar’s chair, full of broken thoughts I cannot repair. Beneath the stains of time the feelings disappear. You are someone else, I am still right here’. hoor ik spijt, pijn. Wat had ik anders kunnen doen in mijn leven? En dan weer het refrein: ‘What have I become, my sweetest friend’ En dan zien we zijn vrouw, toen en nu. Meer oude filmbeelden. En dan, zo opeens, Jezus die Zijn kruis draagt. Weer naar Cash. Hij zingt ‘I will make you hurt’. Een spijker die in Jezus’ hand wordt geslagen. Terug naar fragmenten van Cash. ‘If I could start again’. Een kruis. En steeds weer fragmenten afwisselend uit Cash’ leven en de spijker die in Jezus’ hand wordt geslagen. Cash. Jezus. Cash. Jezus. Aan het kruis. Het lijden, de ‘Hurt’. Het komt allemaal neer op Jezus. Hij heeft geleden. Ook voor Cash. ‘I would keep myself, I would find a way’.

Ik heb deze uitleg meerdere keren gelezen en ook de videoclip van ‘Hurt’ meerdere keren bekeken. Ik begrijp de bovenstaande redenering wel. Vervolgens vond ik een verhaal op een andere site over de oorsprong van de song en de situatie waarin de song door Trent Reznor werd geschreven. Wonderlijk om op zo’n moment een interpretatie zoals bovenstaand te koppelen aan de situatie (de omstandigheden) waarin de song tot stand kwam…

Johnny Cash’s cover of Nine Inch Nails’ Hurt never should have worked. Even Cash had his doubts at first. ‘When I heard the record, I said: ‘I can’t do that song. It’s not my style’, he said. But after four successful albums with Rick Rubin, he trusted the producer’s sometimes left-field instincts. Rubin had already introduced him to songs by Soundgarden and Tom Waits, and sensed that the Trent Reznor’s ballad Hurt might unlock something deeply personal in the singer. He told Cash: ‘Just read the lyrics. If you like the lyrics, then we’ll find a way to do it to suit you’. The song that its writer once called a ‘valentine to the sufferer’ had some dark origins. In the early 90s, Reznor rented a house in LA’s Benedict Canyon that had once been owned by actress Sharon Tate and was the scene of her gruesome murder in 1969 by the Manson family. The faint outline of the word ‘pig’ was still visible where it had been scrawled on the door the night of the killing. Reznor named his studio Le Pig. When he later moved out, he said ‘there was too much history in that house for me to handle’, and after meeting Tate’s sister that he ‘didn’t want to be looked at as a guy who supports serial-killer bullshit’. It’s where Hurt was conceived. ‘I wrote some words and music in my bedroom as a way of staying sane, about a bleak and desperate place I was in, totally isolated and alone’, Reznor said once in an interview. It became the closing track on The Downward Spiral, Nine Inch Nails’ breakthrough, and one of the biggest albums of the 90s. Fast forward to 2002, when Rubin and Cash, recording in the producer’s living room, had settled on a bare-bones arrangement for their Hurt cover – an arpeggiated acoustic guitar, flecked with tasteful touches of organ and piano by the Heartbreakers’ Benmont Tench. Tench, who played on four of the five Cash/Rubin albums, said, ‘It was just staggering to be in a room with Johnny Cash, playing all those songs. You always try to do your best, no matter what you’re doing. But we really tried to step up for Johnny, even above and beyond the usual call’. The open space in the Hurt backing track revealed all the creaks and crags in Cash’s voice. Rubin later said there were times that Johnny ‘sounded broken,’ but they tried to turn that into a positive. Despite being ‘flattered’ when told that Cash was covering his song, Trent Reznor had his reservations when they first sent him the track. ‘I listened to it and it was very strange’, he said. ‘It was this other person inhabiting my most personal song. I’d known where I was when I wrote it. I know what I was thinking about. I know how I felt. Hearing it was like someone kissing your girlfriend. It felt invasive’. What changed his opinion, and what ultimately lifted Hurt to an entirely different level, was the video for it. Directed by Mark Romanek, it unfolded like a four-minute mini-biography, blending archival footage, home movies, and a performance as stark as the song itself. ‘When we dropped in the first clip of Johnny riding the train, we got chills’, recalled Romanek, who won both a Grammy and Country Music Association award for the video. ‘There was something about the juxtaposition of Johnny as a young, vibrant man and Johnny towards the end of his life that was really powerful’.

Johnny Cash had zich een song afkomstig uit een compleet ander milieu als dat waar hij zelf uit voort was gekomen zo eigen gemaakt dat de schrijver van de song als het ware met lege handen bleef staan. Dat is behoorlijk bijzonder en een talent dat niet iedereen heeft (of had). Meer songwriters hadden deze ervaring met Johnny Cash, we gaan verder met het artikel waar het voorgaande groene tekstblokje uit afkomstig is…

But remember, by the late 80s that iconic voice had almost been silenced. At 60, Cash found himself increasingly marginalized, chasing trends instead of setting them. After one too many albums failed commercially, Columbia, his label of 25 years, dropped him. At the same time, Cash was having health problems and recovering from a drug addiction relapse. Then in 1992 he performed at Bob Dylan’s 30th-anniversary concert at Madison Square Garden. Rick Rubin was in the audience, and he saw a still-vital artist who didn’t deserve an early sunset. He approached Cash with an idea for a collaboration that would reconnect with the stripped-back sound of his early Sun Records recordings like ‘Busted’ and ‘I walk the line’. Cash said: ‘Immediately, I liked him. So I asked: ‘If you had me on your record label, what would you do that nobody else has done?’ He said: ‘What I would do is let you sit down before a microphone with your guitar and sing any song you want to record.’ And I said: ‘You’re talking about a dream I had a long time ago to do an album called Late And Alone.’ He said: ‘That’s the kind of record that we want to make’. Johnny Cash’s legacy is built upon so much – his Sun Records singles, the concept albums he did for Columbia in the 60s, his legendary prison concerts at San Quentin and Folsom, his progressive socio-political views, his battles with addiction, his collaboration in The Highwaymen with Willie Nelson, Waylon Jennings and Kris Kristofferson. But it was the American Recordings albums with Rubin – and especially the ‘Hurt’ video – that extended his reach to younger generations and has helped redefine him as the most important and recognized country star of the last 100 years. Those records also significantly changed our view of musicians and aging, indirectly opening up late-career vistas for artists including Paul McCartney, the Rolling Stones and Robert Plant. As Rubin said in an interview: ‘I feel like it’s really an issue with our society that we discard good things before their time just because they get old or look a little ragged. And I don’t think age in any way took away from Johnny’s greatness. And in many ways, as he got older, and even as his voice may have gotten weaker, it somehow was able to convey emotion in an even deeper way and, you know, we can’t discount the wisdom’.

Er zijn van die optredens waarvan ik blij ben dat ik er bij geweest ben. De twee optredens van Johnny Cash waar ik eerder over schreef (Heerenveen en Rotterdam) waren twee van dat soort optredens. Nu Birdeyes al een jaar of zeven in de lucht is begin ik me ook wat meer in de optredens te verdiepen waar ik amper of geen foto’s van heb, zoals juist deze twee optredens. Je gaat weer naar de muziek van die tijd luisteren (vroeger op CD, tegenwoordig via Spotify) en zo kom je ook weer terug bij de dingen die destijds een grote indruk gemaakt hebben. Als ik zo teruglees wat ik geschreven en bijeen verzameld heb om tot een verhaal te komen, dan wordt het mij ook duidelijk dat sommige songs meer ‘vlees op de botten’ hebben dan andere. De song ‘Hurt’ sprak mij altijd al aan, maar nu ik meer van de achtergrond weet en iets meer over interpretatie van de song heb gelezen maakt de song juist meer indruk op me.

Onderaan de post is een blokje waar u een reactie achter kunt laten. Ik stel dat zeer op prijs! U wordt gevraagd om een mailadres. Dit mailadres wordt niet gepubliceerd, maar stelt mij – als beheerder van deze site – in staat om te reageren op uw reactie.