Op 18 oktober ’23 reden we de eerste helft van onze autoroute langs zes Friese staten en stinzen. Nadat we als laatste de Dekemastate in Jelsum hadden bekeken reden we voldaan weer terug naar ons Airbnb-huis in Heerenveen. Helemaal tevreden waren we. We hadden mooie plekken bezocht, prachtige gebouwen bekeken en dus een interessante dag gehad. Niet alleen dat, we hadden er ook krachtig weer bij. Ervaring heeft geleerd dat mooi weer een enorme bijdrage levert aan het hebben van een leuke dag. Toen we ’s avonds lazen dat het de volgende dag weer mooi en zonnig weer zou zijn was ons besluit duidelijk. ‘Morgen doen de andere helft van deze tocht’ was ons besluit. Op 4 december ’22 plaatste ik het eerste deel van deze tocht op Birdeyes. Het tweede deel heeft even op zich laten wachten, maar nu is het dan toch zo ver…

De drie meest linkse plekken op dit kaartje hebben we tijdens het tweede gedeelte van onze tocht bezocht. We zijn linksonder begonnen en linksboven gestopt. Toen hadden we ook – net als de voorgaande dag – drie plekken bekeken…
Raerd: Jongemastate
P had bedacht dat onze eerste stop in Raerd bij de Jongemastate zou zijn. Eigenlijk is er hier helemaal geen sprake van een state of stins, want alles is verdwenen! Het poortgebouw is het enige wat nog resteert van de oorspronkelijke state. Om toch een indruk te krijgen van de voormalige state heeft een kunstenaar een cortenstalen viewer bedacht. Ik vond het een geweldige gedachte en was lang bezig om de intentie van deze viewer vast te leggen op een foto… Je kon er zo mooi het hele terrein rondwandelen en genieten van alle stinzenplanten. Ik heb prachtige pollen tuincyclamen in volle bloei gezien. Prachtig! Ik vond het mooi dat je veel verbeeldingskracht moest gebruiken om je voor te kunnen stellen hoe deze plek er eens uit heeft gezien…

U staat hier bij de poort die ooit toegang verleende tot slot Jongemastate. Zo’n slot of stins (= stenen huis) was voorbehouden aan de rijken, de meeste mensen woonden in houten of lemen bouwwerken. Het door een gracht omringde huis steenhuis diende in woelige tijden als schuil- en verdedigingsplaats voor de bewoners. De Jongemastate werd sinds de 15e-eeuw bewoond, in 1491 door Kempo Jongema. Deze versterkte adellijke woning is begin 16e-eeuw na een brand afgebroken. Op dezelfde plaats verrees tussen 1515 en 1530 een state die beter paste in de vreedzame tijd. De state werd eeuwenlang bewoond door het in Fryslân bekende geslacht Van Eysinga. De laatste bewoner was Hobbe Baerdt van Slooten, burgemeester van Rauwerderhem. De state werd in 1912 afgebroken, gelukkig bleef het poortgebouw gespaard.

Het wapen van de familie Van Eysinga is nog steeds op het poortgebouw te vinden…

Na het verdwijnen van de oorspronkelijke state is de plek waar het pand stond volledig begroeid geraakt met een scala van stinzenplanten. De hoekpunten van de oorspronkelijke state zijn met cortenstalen blokken aangegeven…

Achter de eerder genoemde cortenstalen viewer is een gegraveerde glasplaat gemonteerd. Door vanuit een bepaalde positie door de viewer te kijken zie je een beeld zoals hierboven. De gravure op de glasplaat laat precies zien waar de oorspronkelijke state heeft gestaan en wat het uiterlijk daarvan geweest is…
Bears: Uniastate
Nadat we uitgekeken waren reden we langs een reeks van kleine weggetjes van Raerd naar Bears om daar de Uniastate te bekijken. P – die zich al in een en ander had verdiept – vertelde me tijdens het autoritje dat we weer naar een bijzondere plek zouden gaan. Ik had natuurlijk geen idee, maar ‘k was er vrij zeker van dat we naar een verrassende plek zouden gaan. Uiteindelijk kwamen in Bears aan. Dit is een héél klein dorpje waar je de auto net naast de kerk kunt parkeren. Ik vreesde al dat we een heel stuk achteruit zouden moeten rijden om hier überhaupt weer weg te kunnen komen… De Uniastate bleek een reproductie uit de jaren negentig van de vorige eeuw te zijn van de oorspronkelijke state. De contouren van de ‘nieuwe’ Uniastate zijn uitgevoerd in cortenstaal (blijkbaar wordt dat veel gebruikt in Friesland) en oogde werkelijk indrukwekkend en imposant. ik vond een afbeelding van de state in vroegere tijden (zie hieronder) op het informatiebord. Daar las ik ook dat delen van de replica van de state met behulp van een Chinook helikopter van Defensie naar Bears vervoerd zijn omdat transport over de weg onmogelijk bleek… Op YouTube is een wat meer uitgebreide uitleg over de Uniastate terug te vinden…

Het was even zoeken, maar ik heb foto’s van een Chinook helikopter met delen van de toren van de nieuwe replica van de state gevonden…

In de kerk tegenover de Uniastate is een kleine expositie te zien over de tegenwoordige Uniastate en de geschiedenis van deze plek. Ik kocht er een paar ansichtkaarten. Twee daarvan ziet u hieronder…

De stinspoort van de Uniastate dateert uit 1616 en vormde de toegang tot de voormalige Uniastate. Het is één van de acht stinspoorten die Friesland nog kent. Op de bovenverdieping van de poort is een kleine tentoonstelling ingericht over de functie en de geschiedenis van deze poortgebouwen. In de gracht rechts naast de poort bevindt zich het zogenaamde ‘hynstewaad’, gemaakt van oude geeltjes. Deze plek werd vroeger gebruikt om de paarden te laten drinken of om ze schoon te maken. Er zijn er nog drie van in Friesland. Voor toegang tot het poortgebouw en het terrein is bij de kerk een munt verkrijgbaar.

Het teken boven in de gevel van de poort duidt aan dat de familie Unia op zwanen mocht jagen. Deze vorm van jacht noemde men zwanendrift. In het teken is bovenaan een zwanenhals te zien, daaronder een stangetje met kogel, een spies om de zwaan te vangen en een strik om het dier te strikken.
Marsum: Heringastate (Poptaslot)
Nadat we uitgekeken waren bij de Uniastate en alle informatieborden gelezen hadden reden we verder naar het noorden, naar Marsum waar de Heringastate (dat ook wel het Poptaslot genoemd wordt) te vinden is. P had de mooiste state voor het laatst bewaard, dat was wel duidelijk. Deze state heeft nog steeds de functie van woonhuis, vandaar dat we toch iets terughoudend geweest zijn met het maken van foto’s van het woonhuis. Een wandeling door de prachtige tuin behoorde echter wel tot de mogelijkheden, daar hebben we dan ook dankbaar gebruik van gemaakt. In de tuin viel vooral de enorme kastanjeboom op. Werkelijk een fantastisch mooie en grote boom. Op verschillende plekken werd de boom gestut en de het lag er bezaaid met kastanjes… Een vader een een jongen van een jaar of tien waren er kastanjes aan het zoeken (er lag ongeveer een scheepscontainer vol op het gras). Twee erg volle emmers werden na betrekkelijk kort zoeken weggedragen terwijl de vader ons vertelde dat hij de rest van de dag waarschijnlijk héél veel kastanjemannetjes ging maken…
De Heringastate vonden we de mooiste van deze twee dagen. Tegelijk voelden we ons een beetje bezwaard doordat we door de tuin wandelden terwijl de bewoners van deze state gewoon thuis waren (of dat werkelijk zo was weten we niet). Daardoor hebben we minder rondgekeken dat we wellicht hadden gewild en ons tot de tuin beperkt. Maar wat een prachtige tuin…
Het is mooi dat er nog steeds plekjes binnen woar je joe terugge kinnen woanen in het verleden en het is een schaand as er nait goud mit omgoan word. Schiere plekjes hest zain loaten Harry en zelfs knappe stoaltjes van techniek om verloren states weer te zain loaten. En zoas ik al eerder schreef worden er in de bouken van Sibe van Aangium in de serie Hotse Hiddes sommige States en kloosters beschreven.
Ik kreeg onlangs een boekje met Steinhauser in Ost-Friesland (uber die grenze hinuber). Daar wil ook eens ene keer gaan kijken… Maar deze twee dagen in ons ‘eigen’ Friesland waren ook erg mooi! Paar boterhammetjes mee en een een flesje met ranja. Bijna een schoolreisje (net als vroeger)…