Afgelopen week bedacht P dat het misschien wel een leuk idee zou zijn om een autopuzzeltocht te maken. Ik vond het een soort ‘zestiger jaren idee’. Het leek me in eerste instantie een wat oubollige en truttige bezigheid toe. De andere kant van m’n gevoel was: ‘goh, da’s weer eens wat anders’. De afgelopen 10 maanden van de pandemie waar we in zijn beland zijn ook voor ons tweeën een periode waarin dingen regelmatig anders gaan dan we ze ons hadden voorgesteld of hadden voorgenomen. Iedereen – wij inclusief – moet zich aanpassen aan de veranderde omstandigheden. Dit was wel een ‘Corona-proof uitje’. De verstandige oplossing was dus: ‘laten wij het maar proberen’ (om Herman Finkers maar eens te citeren). Gelukkig was het startpunt van de ‘Groninger Borgen route’ bij ons in de buurt. We betaalden online € 19,50 en een paar minuten later hadden we een heel boekwerk van 22 pagina’s in de mail. Genoeg informatie, aanwijzingen, puzzelvragen, quizvragen en dergelijke om een gezin met kleine kinderen 3 uur lang actief en bezig te houden. De route begon bij de Piloersmaborg in Den Ham en zou eindigen bij de Menkemaborg in Uithuizen. De lengte van de route was volgens de handleiding ongeveer 60 kilometer. De link naar de Groninger Borgen maakte het voor mij natuurlijk een stuk interessanter… Toen we thuis vertrokken nam ik de rol van navigator op me en was P de chauffeur, maar gelijk bij de eerste stop – in Den Ham dus – werden de rollen omgedraaid. De reden was simpel. P kan véél beter navigeren dan ik dat kan.

De Piloersma– of Hamsterborg is de laatste boerderijborg in de provincie Groningen. In 1533 werd de borg door Johan de Mepsche gebouwd en in 1702 werd de verbouwing naar ‘boerderij’ uitgevoerd. Van 1837 tot 1991 was de borg in het bezit van de familie Wieringa. De laatste bewoonster heeft de borg nagelaten aan de Stichting Wieringa van Hamsterborg. De boerderij heeft tot 1997 de agrarische bestemming behouden. In 1995 en 1998 is de borg gerestaureerd en gerenoveerd tot een karaktervol geheel met gastenkamers, zalen, expositieruimte en restaurant. Dick Soek zwaait sinds 2005 de scepter in het restaurant. Dat was altijd één van de plekken waar ik graag een keer zou willen eten. Dat hebben we een paar zomers geleden dan ook een keer gedaan. En hoe! Buitengewoon aparte gerechtjes en bijzondere combinaties. Ik herinner me het worteltjesijs maar al te goed (heel erg lekker trouwens). Momenteel is het restaurant gesloten, maar middels bezorgmenu’s en een borrelpuut in allerlei variaties wordt er wel aan de weg getimmerd. Da’s maar goed ook, want het zou mooi zijn als dergelijke zaken ook na de Corona-pandemie een bestaansreden hebben. Nu kwamen we even voorbij om te kijken, te luisteren naar het geblaat van de schapen en een paar mooie winterse foto’s te maken.

Uitleg over het kunstwerk in de tuin voor het hoofdgebouw...
Verleden, heden en nabije toekomst van de borg zijn uitgangspunten voor het kunstwerk. Als drager van het geheel is voor een vork gekozen. Deze refereert aan de huidige bestemming als restaurant en erfgoedlogies. De vork steekt in de grond. Een knipoog naar de functie van de borg in vroeger jaren, namelijk die van boerderij. Elementen uit de verschillende familiewapens van vroegere bewoners van de borg van de borg verwijzen naar het verleden. De boomwortels uit het familiewapen van de Mepsche (de eerste bewoners) zijn als een kroon op de vork geplaatst. Elementen uit de andere drie familiewapens cirkelen om de vork: de boom uit het wapen van de familie Bos, de ster van de familie Boelens en het paard van de familie Wieringa.

De landerijen achter de borg. Terwijl we hier stonden te kijken hoorden we links achter ons een groepje schapen om aandacht vragen…

Het mooie van een dergelijke puzzeltocht is het feit dat je echt iets moet doen om min of meer de route te volgen. Het is dan ook niet voor niets een autopuzzeltocht. De tocht neemt je mee langs alle mogelijke kleine weggetjes die af en toe te smal zijn om twee auto’s elkaar de gelegenheid te geven te passeren. Tussen de Piloersmaborg in den Ham en de Allersmaborg in Aduarderzijl (de 2e borg op deze route) kwamen we voorbij allerlei kleine gehuchtjes. Deze hebben een afwijkend plaatsnaambordje waardoor ze gemakkelijk zijn te herkennen. Ik heb er meerdere gezien waar ik nog niet eerder van had gehoord zoals Hardeweer, Suttum en De Bouwerd. Da’s weer leuk natuurlijk!

Ik heb besloten onze avonturen met de Groninger borgen per borg te posten. Deel 2 pakt de draad op bij de Allersmaborg in Aduarderzijl. Als je de route volledig gereden hebt, ben je langs 6 Groninger borgen geweest. We hebben dus nog even te gaan.

Aanvulling Juni 2021:
Leonhard Huizinga schreef in 1938 het boekje ‘Adriaan en Olivier als toneelstuk’. Tijdens het inventariseren van m’n boekenkast kwam ik onlangs het boekje weer tegen. Mijn goede vriend Kees Jansen was zo lang als ik hem ken al een verzamelaar van het werk van Leonhard Huizinga. In de zomer van 2002 was hij een aantal dagen bij me op bezoek in Hoogezand. Op een goede dag zagen we in Groningen allerlei affiches hangen over Adriaan en Olivier. Vanaf dat moment moest en zou Kees één van de uitvoeringen van dit ‘tooneelstuk’ zien voordat hij weer naar Brabant af zou reizen. Het volgende was er aan de hand. In 2002 organiseerde Harm Naaijer (een oud-collega van me) een tournee langs negen verschillende Groninger borgen waar een moderne versie van dit ‘tooneelstuk’ werd opgevoerd. Hij had het boekje op een rommelmarkt gevonden en het leek hem een aardig project toe. Kees en ik kozen voor de meest handige plek waar een uitvoering was. Dat werd de Piloersmaborg in Den Ham. Op de dag van Kees z’n vertrek fietsten we van Hoogezand naar Den Ham, zagen daar het ‘toonelstuk’ en vervolgens reden we terug naar Groningen. Kees pakte de trein naar Brabant en ik fietste weer terug naar Hoogezand. De hernieuwde kennismaking met Harm Naaijer was hartelijk, de uitvoering van het ‘tooneelstuk’ was hilarisch en vanaf dat moment ging ik ook met het nodige enthousiasme Leonhard Huizinga verzamelen. Als het ‘tooneelstuk’ begint is het nacht. In werkelijkheid was het halverwege de middag op een stralende zomerdag. Men had een eenvoudige manier gevonden om de tijd een aantal uren vooruit te zetten. Bij de ingang kreeg iedereen een donkere zonnebril uitgereikt met het vriendelijke verzoek deze na afloop van de voorstelling weer in te leveren. Nu, jaren later, is deze zeer pragmatische oplossing mij nog altijd bijgebleven en nog steeds moet ik er om lachen. De hele voorstelling zat vol met dit soort vondsten. Deze voorstelling en het enthousiasme waarmee mijn oude vriend Kees Jansen steeds over het werk van Huizinga sprak het er voor gezorgd dat ik over de loop der jaren het grootste gedeelte van het oeuvre van deze vrijwel vergeten Nederlandse schrijver in de boekenkast heb staan…