Op geen enkele wijze hadden we van te voren kunnen bedenken dat we zo veel plezier zouden hebben van de aanschaf van één enkele autopuzzeltocht. Waarschijnlijk behoren wij tot degenen die een dergelijke tocht wat meer uitpluizen en er ook allerlei ‘bijvangst’ bij bedenken, ik weet dat niet zo goed. Afgelopen zondagmiddag (14 maart) gingen we in het kader van deze autopuzzeltocht voor de 4e en laatste keer op pad. Ik heb maar een tabelletje gemaakt van de gegevens. P had vooral veel plezier over het feit dat we allerlei verschillende weersomstandigheden mee hadden gemaakt tijdens onze tochten…


De tuinen van de Menkemaborg ken ik al vanaf het moment dat ik een klein ventje was. Het was op fietsafstand van Zandeweer (het dorp waar ik geboren ben), er was een doolhof met in het midden een grote boom. In de tijd dat ik in Uithuizen op de basisschool zat fietste ik wel eens een rondje over de singel rondom de borg. Toen al vond ik de twee stenen leeuwen bij de brug geweldig. Nu nog steeds. Volgens mij heb ik veel later een keer samen met mijn goede vriend Kees Jansen de binnenkant van de borg bekeken (ook zeer de moeite waard), wat mij betreft bevonden we ons op bekend terrein dus. Sinds P en ik elkaar kennen hebben we één keer in het Schathoes gegeten. Volgens mij was dat toen mijn ouders 50 jaar getrouwd waren. Ook is het Schathoes meerdere keren een tussenstop voor de lunch geweest op excursies van de Stichting Oude Groninger Kerken of de Stichting Stad & Lande. Nu kwamen we voor een wandeling en wat foto’s. Meer konden we deze dag ook niet. Vanwege de Corona pandemie zijn zowel de borg als de tuinen gesloten. Jammer, maar ’t is niet anders.


Wij maakten een aantal foto’s op de binnenplaats en maakten vervolgens een wandeling via de singel rondom de borg. Ook niet verkeerd. Veel bewoners uit de omgeving hebben dit gebied gekozen als gebied om hun hond(en) uit te laten. We hebben dus vooral veel honden gezien, maar ook een aantal spechten gehoord.
Al voor 1400 stond op de plaats van de huidige borg een stenen huis. Dit eenvoudige rechthoekige huis werd in 1400 verwoest zoals de tekst op de gevelsteen [in de gevel van de huidige borg] vermeldt. Dezelfde steen herinnert aan de verbouwing van 1614: ANNO 1614 DORCH GOTS GNADE GEREPARERT. Rond 1700 werd het huis nogmaals ingrijpend verbouwd door de toenmalige bewoners Unico Allard Alberda (1676~1714) en Everdina Cornera van Berum (1678~1751). Het buitenaanzicht en het interieur [van de borg] stammen uit die tijd. Binnenshuis vindt u vier imposante schoorsteenmantels die door Jan de Rijk uit eikenhout werden gesneden. Met uitzondering van het 18e-eeuwse statiebed in de inrichting ouderwetser dan gebruikelijk in de huizen van koning-stadhouder Willem III en zijn gevolg. Met behulp van een vroeg 18e-eeuws tuinplan is de geometrische tuin rond de borg opnieuw aangelegd. Alle onderdelen van een dergelijke tuin zult u terugvinden: bloemhof met patronen van geschoren heggetjes, tuinbeelden, theehuis, zonnewijzer, doolhof, appelhof en keukenhof.



Noordkaap. Coördinaten: 53°27’55”N, 6°44’44”E. De Noordkaap bevindt zich aan de noordzijde van de Emmapolder, aan de rand van de gemeente Eemsmond in de provincie Groningen. Het laatste stukje naar de Noordkaap (de dijk op) is alleen te voet op per fiets te bereiken. Het is er sober door de eenvoud. In de herfst en de winter een woeste koude plek, maar in de lente en de zomer een plek met de achtergrond de koolzaadvelden, akkers met wuivend graan, in de verte een boer die zijn land bewerkt en natuurlijk het ruisen van de zee. Om de plek te markeren liet de gemeente Eemsmond er in 2002 het kunstwerk ‘De Hemelpoort’ of ‘Poort Kaap Noord’ (gemaakt in 2001) van kunstenaar René de Boer plaatsen. Naast lengte, diepte en breedte is er ook een lijn naar boven. Mensen die tussen de drie pilaren staan, kunnen naar boven kijken, naar de hemel. In de verte ziet u bij helder weer het Duitse eiland Borkum met zijn spierwitte boulevard. Bij gunstig weer is zelfs de Kaap op Rottumeroog te zien. Rechts de Eemshaven. De uniekheid van deze plek inspireert.
Het was nog wel even een wandelingetje naar de eigenlijke Noordkaap, maar dat hadden we er wel voor over. Worstelend tegen de wind sjokten we rustig aan verder. De laatste paar honderd meter is er geen pad meer en loop je door het gras naar het kunstwerk dat deze aparte plek markeert. Ik was verrast om naast het kunstwerk een monument voor aangespoelde RAF piloten uit de 2e Wereldoorlog te zien. Daar wilde ik meer van weten natuurlijk. Ook daar dus foto’s van gemaakt zodat ik thuis aanknopingspunten voor een verdere zoektocht zou hebben… Het mooie van onze wandeling was dat we – toen we de dijk opliepen – een informatiebord zagen met een beschrijving van het kunstwerk op de dijk. Toen we weer terugliepen zagen we tegen de achterkant van het informatiebord over het kunstwerk een tweede informatiebord met een samenvatting van het verhaal achter het monumentje voor de aangespoelde piloten. Eenmaal thuis beging je dan dingen op te zoeken. Tijdens mijn zoektocht vond ik een verslag van Marjo Stevelmans, Zij woont in UIthuizen en had ook een zoektocht ondernomen. U kunt haar verhaal uit 2015 onderaan deze post terugvinden.
Op 2 augustus 1940 vertrokken 22 Wellington bommenwerpers vanaf de RAF-basis Marham in Engeland richting Duitsland om Hamburg te bombarderen. Van deze 22 bommenwerpers keerde er eentje niet terug, dat was de R3202 KO-J van het 115e Squadron. In deze bommenwerper zaten 6 bemanningsleden onder leiding van gezagvoerder Pilot Officer Reginald Torrance Gerry (23 jaar). Het toestel kampte op de terugweg met motorproblemen en rond 02:00 uur, op ongeveer 100 zeemijl van de Engelse kust was er voor het laatst radiocontact met de bemanning. De volgende ochtend werd direct een zoekactie gestart met drie vliegtuigen en een boot van de kustwacht. Helaas zonder resultaat, het toestel en de zeskoppige bemanning waren spoorloos verdwenen. Een paar weken later, op 20 augustus 1940, vond een boer op de dijk, iets ten westen van hier, het lichaam van één van de bemanningsleden, te weten Pilot Officer Ronald William Pryor (21 jaar). Zijn lichaam werd begraven op de begraafplaats in Uithuizen. Een aantal dagen later, op 23 augustus, werd op Rottumeroog het lichaam van gezagvoerder Reginald Gerry gevonden. Zijn lichaam werd na de oorlog naar de begraafplaats van Oldebroek overgebracht. Ook het lichaam van Sidney John Scott Wilde (30 jaar) werd op 23 augustus buitendijks nabij Heveskes gevonden en in Delfzijl begraven. Op dezelfde dag, 23 augustus, spoelden nog drie lichamen in deze omgeving aan, te weten bij Uithuizermeeden, Oudeschip en ’t Zandt. Eén van deze drie lichamen werd geïdentificeerd als het lichaam van Sergeant James Dempsey (21 jaar). Ook zij werden in Delfzijl begraven. Twee bemanningsleden zijn nooit geïdentificeerd, dat zijn Flight Sergeant Richard James Ruffell-Hazell DFM (33 jaar) en Sergeant Jack Millen Croft (20 jaar). Zij worden op het RAF-monument in Runnymede bij Londen herdacht. Met het monument bovenop de dijk wil de gemeente Eemsmond de bemanning herdenken, opdat wij hen niet vergeten. Zij gaven hun leven voor onze vrijheid!
Dit is het laatste deel van onze avonturen met betrekking tot onze autopuzzetocht langs een aantal Groninger borgen. We hebben er enorm van genoten en veel mooie en bijzondere dingen gezien en geleerd. Ondertussen zijn we op zoek naar een nieuwe tocht door onze provincie. De voorgaande delen kunt u via deze links terugvinden: De Rensumaborg in Uithuizermeeden, borg Ewsum in Middelstum, de Breedenborg in Breede, Allersma in Ezinge, en de Piloersmaborg in Den Ham.
Interessant, Noordkaap wil ik ook bezoeken, nog nooit geweest, volgende doel. Mooi. Wat een verhalen. Ik ben ook geboren in Zandeweer, heb dezelfde ervaringen wat de Menkemaborg betreft.
Ik was ook nog niet eerder bij de Noordkaap geweest, maar wilde graag een keer naar deze plek nadat ik er over had gelezen op een andere website. Ik was verrast dat er een monumentje was vanwege de aangespoelde piloten. Daar had ik eerder een verhaal over gehoord tijdens een lezing in de Groninger Archieven in de stad. Grappig dat op zo’n spontane inval weer allerlei dingen bij elkaar komen. Wij vinden het eigenlijk een beetje jammer dat onze autopuzzeltocht voorbij is en zitten te broeden op een vervolg. Dat lees je dan wel weer op deze plek denk ik… Fijn dat je even de tijd genomen hebt om te reageren, dat wordt zeer gewaardeerd!